Na 65 posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 3 kwietnia 2014 r. Posłanki Brygida Kolenda-Łabuś i Iwona Kozłowska zadały Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej,pytanie w sprawach bieżących w sprawie utworzenia programu w celu dofinansowania zatrudnienia osób bezrobotnych w obszarze gospodarki odpadami. Poniżej publikujemy fragment diariusza sejmowego z debatą w tej kwestii, sprawa była bowiem przedmiotem zainteresowania spółdzielni socjalnych
Poseł Iwona Kozłowska:
Szanowny Panie Marszałku! Szanowny Panie Ministrze! Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stworzyła nowe możliwości w zakresie zatrudniania osób trwale bezrobotnych po 50. roku życia oraz osób z niskim poziomem wy¬kształcenia, dotkniętych bezrobociem kobiet, a także niepełnosprawnych.
Dla zobrazowania możliwości w tym zakresie po¬służę się przykładem gminy Nakło nad Notecią, w której udało się stworzyć 26 trwałych stanowisk pracy, współpracując z powiatowym urzędem pracy, dzięki zastosowanemu systemowi selektywnej gospodarki odpadami komunalnymi pod nazwą „Noteć”. Jednym z elementów tegoż systemu są małe punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, tzw. mini-PSZOK-i. Punkty te zostały umiejscowione wśród zabudowy wielorodzinnej, z nich śmieci trafiają do centralnego punktu zbiórki na terenie gminy. Na potrzeby funkcjonowania tzw. mini-PSZOK-ów utworzono stanowisko pracy, tzw. sortowacza śmieci. Punkty pracują w systemie dwuzmianowym. Dzięki zastosowanemu rozwiązaniu uzyskano wiele korzyści, a mianowicie pełną kontrolę i ewidencję procesu segregacji śmieci, ponoszenie rzeczywistych kosztów za konkretne czynności, uproszczenie systemu. Mieszkańcy dzielą śmieci w dwóch workach. W pierwszym półroczu uzyskano ustawowy wskaźnik dotyczący poziomu odzysku surowców wtórnych, który ma być osiągnięty w 2017 r. Utworzono 26 nowych stanowisk pracy dla osób borykających się z trwałym bezrobociem. Utworzony system generuje realny dochód dla gminy, a w perspektywie jego rozbudowy kolejne nowe miejsca pracy.
W związku z szeregiem korzyści, jakie występują w związku z zastosowaniem rozwiązania z Nakła nad Notecią, jeżeli chodzi o utworzenie nowych miejsc pracy, proszę pana ministra o odpowiedź na pytanie: Czy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej rozważa stworzenie celowego programu nastawionego na dofinansowanie zatrudnienia osób bezrobotnych w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi? Bardzo dziękuję.
Wicemarszałek Jerzy Wenderlich:
Dziękuję bardzo, pani poseł.
O udzielenie odpowiedzi proszę sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej pana ministra Jacka Męcinę. Bardzo proszę, panie ministrze.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Jacek Męcina:
Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Przede wszystkim chcę podziękować za to pytanie, bo ono stwarza przesłankę dla tego, żeby podkreślić, że działania, które mogą być podejmowane na poziomie samorządowym, mogą poprawiać sytuację i tworzyć trwałe miejsca pracy także tam, gdzie potencjał rynku pracy, potencjał gospodarczy jest gorszy. Znamy te inicjatywy i je wspieramy.
Chcę podkreślić, że jesienią ubiegłego roku wspólna inicjatywa ministra pracy, ministra środowiska i ministra rozwoju regionalnego była przesłanką dla wydania swoistych rekomendacji dla samorządów lokalnych, podejmowania działań na rzecz tworzenia zielonych miejsc pracy. Zielone miejsca pracy to szansa dla wielu samorządów lokalnych, natomiast chcę podkreślić, że minister pracy, administrując publicznymi służbami zatrudnienia i środkami Funduszu Pracy, 90% środków przeznacza w alogorytmie dla samorządów powiatowych, a więc zdecydowana większość, właściwie całość środków jest w dyspozycji samorządów. Zadaniem ministra pracy jest inspirowanie takich działań i wspieranie ich, co także czynimy.
Żeby pokazać, jak wyglądają efekty naszych działań, chcę podać świetny przykład Nakła, ponieważ ten przykład pokazuje, że środki zostały wydane w sposób przemyślany i z zaawansowanym działaniem samorządów. Środkami rezerwy wspieramy także te samorządy, które zwracają się o wsparcie takich inicjatyw, ale są również przypadki, w których nie możemy ich wesprzeć, ze względu na to, że koszty, jakie są do poniesienia, są kosztami np. inwestycyjnymi, których zgodnie z przepisami ustawy nie można finansować.
Niedawna inicjatywa: Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach, Powiatowy Urząd Pracy w Siemianowicach Śląskich planują skierowanie do pracy kilkunastu bezrobotnych w ramach punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Policzyliśmy, że łącznie w 13 województwach wykazano zaangażowanie w projekty związane z aktywizacją bezrobotnych w podmiotach prowadzących działalność z zakresu gospodarki odpadami w 57 samorządach powiatowych.
Takim szczególnym przykładem, który chciałbym wskazać Wysokiej Izbie, jest Powiatowy Urząd Pracy w Żarach. Jest to powiatowy urząd pracy o najniższym koszcie aktywizacji osób bezrobotnych. Dzięki wspólnej inicjatywie powiatu i samorządów gminnych łącznie w 2013 r. zaktywizowano 966 osób, które pracują przy szerokim froncie robót związanych z zielonymi miejscami pracy, od oczyszczania miasta, zbierania śmieci, poprzez poprawę estetyki, pielęgnację zieleni, po drobne remonty.
Chcę też wyraźnie powiedzieć, że taki program celowy nie jest możliwy w sensie instytucjonalnym. Możemy wskazać ten priorytet i wskazujemy go, to wynika z rekomendacji. W tej chwili na przykład dla tzw. przedsiębiorstw społecznych, spółdzielni socjalnych przekazujemy 5 mln zł na różne inicjatywy podejmowane na poziomie lokalnym.
Otrzymaliśmy także z Ministerstwa Środowiska informacje, jak wygląda polityka związana z gospodarowaniem odpadami komunalnymi i ich odbiorem. Wiemy, że gminy muszą zorganizować przetarg i wyłonić podmioty. Tylko w przypadku, kiedy jest to podmiot o 100-procentowym udziale samorządu, taka inicjatywa może być podejmowana wprost z samorządem. Jeżeli wyłoniony jest podmiot prywatny, to taka inicjatywa Schemat rekomendacji, o której mówiłem, przygotowanej przez ministra pracy, ministra środowiska i ministra rozwoju regionalnego w ubiegłym roku, pokazuje właśnie wsparcie tych działań, wskazuje także na to, że musi być to wsparcie, które jest zgodne z przepisami ustawy. A więc to może być najczęściej subsydiowanie zatrudnienia, refundacja stanowiska pracy.
Natomiast chcę zwrócić uwagę na to, że w ramach reformy publicznych służb zatrudnienia, która za chwilę wejdzie w życie, jest na końcowym etapie prac w Senacie, są także nowe możliwości tego oddziaływania, np. programy regionalne , w ramach których te inicjatywy mogą być podejmowane wspólnie przez samorządy powiatowe z gminnymi, pewnie w koordynacji na poziomie regionalnym. Chcę zapewnić, że na ten cel zawsze się znajdą środki, ponieważ są to trwałe miejsca pracy, tak jak zielone miejsca pracy, jak srebrna gospodarka. powinna polegać na współpracy powiatowego urzędu pracy z danym podmiotem prywatnym. W tym sensie ta inicjatywa wymaga wsparcia lokalnego. Do wszystkich innych działań niezwiązanych wprost z odbiorem odpadów komunalnych i z gospodarowaniem nimi, przykład Nakła to pokazuje, mogą być stosowane właśnie takie inicjatywy lokalne.
Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:
Dziękuję, panie marszałku.
Panie ministrze, jak już sam pan zaznaczył w odpowiedzi, problem jest interdyscyplinarny, bo dotyczy nie tylko spraw społecznych, ale również środowiska. Dopowiem do tego to, o czym mówiła pani poseł Kozłowska – że w Nakle, korzystając z tego programu, wyselekcjonowuje się 16 frakcji oraz odpady niebezpieczne i elektrośmieci, a prostota tego systemu oraz to, że mieszkańcy na własne oczy widzą, że odpady stają się surowcami wtórnymi, przekonują ich do segregacji.
Zebrane i przygotowane w mini-PSZOK-ach odpady trafiają do centralnego PSZOK-a, gdzie są prasowane i przerabiane na frakcję handlową. Z kolei odpady zmieszane trafiają do stacji przeładunkowej, gdzie są ważone, a następnie przepakowywane i kierowane do transportu zbiorczego do RIPOK-a. (Dzwonek) Dla osiągnięcia w 2020 r. zgodnie z obowiązującą nas dyrektywą unijną progu odzysku od¬padów podlegających segregacji niezbędne jest, po pierwsze, monitorowanie strumienia odpadów na każdym etapie, a po drugie, upowszechnianie działań wyrabiających nawyk segregacji odpadów przez mieszkańców, czemu zasada zbiorowej odpowiedzialności nie tylko nie służy, ale wyraźnie przeszkadza. W związku z tym…
Wicemarszałek Jerzy Wenderlich:
Dziękuję bardzo.
Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:
…mam krótkie pytanie.
Wicemarszałek Jerzy Wenderlich:
Od tego trzeba było zacząć, pani poseł.
Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:
To był wstęp do pytania.
Czy ministerstwo przewiduje przeprowadzanie szerokiej kampanii informacyjnej, zwłaszcza dla gmin, które wykażą możliwości i korzyści rozwiązywania problemów socjalnych w oparciu o prowadzoną gospodarkę odpadami komunalnymi? Dziękuję bardzo.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Jacek Męcina:
Bez wstępów powiem tak. Doskonale znamy ten przykład, on został przeanalizowany. Jeszcze raz podkreślę: te rekomendacje, które skierowaliśmy do samorządów, zostały przygotowane przez ministra pracy, który zwraca uwagę na instrumenty, z których można korzystać w celu tworzenia miejsc pracy przy rozwiązywaniu problemów socjalnych, ministra środowiska, który, można powiedzieć, odpowiada za całą infrastrukturę prawną związaną z zielonymi miejscami pracy, i ministra rozwoju regionalnego, przy czym trzeba pamiętać o tym, że te działania mogą być wspierane nie tylko środkami Funduszu Pracy, ale także środkami Europejskiego Funduszu Społecznego. Tak się dzieje.
Po drugie, wymaga to inicjatyw lokalnych i, jak tutaj wskazałem, także pewne rozstrzygnięcia związane z tym, kto będzie prowadził te działania, powinny zostać podjęte na poziomie samorządów. Deklaruję, że przykład nakielski będzie propagowany wśród publicznych służb zatrudnienia, ale oczywiście trzeba pamiętać także o tym, co wynika z doświadczeń ministra pracy, bo kilkakrotnie mieliśmy takie wnioski, które staraliśmy się wspierać. Część z nich wsparliśmy, części nie mogliśmy wesprzeć ze względu na to, że tak naprawdę chodziło o środki na inwestycje, których nie można przeznaczać z Funduszu Pracy. Mówię o doświadczeniach z całego kraju. A więc deklaracja wspierania takiego programu jest, może¬my ponowić informację zawartą w tych rekomendacjach, zwłaszcza wskazując programy regionalne czy też te instrumenty, którymi możemy posługiwać się wprost. Chcę podkreślić, że te elementy powinny znajdować się także w regionalnych strategiach rozwoju rynku pracy.
Natomiast jeśli chodzi o środki, one przede wszystkim powinny być zarezerwowane w budżetach powiatowych, bo to powiaty mają fundusze na realizację działań z zakresu polityki rynku pracy. Jeżeli będzie taka potrzeba, to ze środków rezerwy, która przede wszystkim jest przeznaczana na działania podejmowane w związku z klęskami żywiołowymi, na zwolnienia grupowe, będziemy wspierać te programy. (Oklaski)