Ponieważ prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej zbliża się do końca 1 lipca 2025 r., CECOP (Europejska Konfederacja Spółdzielni Przemysłowych i Usługowych) spotkał się z dwoma polskimi członkami, Związku Lustracyjnego Spółdzielni i Ogólnopolskim Związkiem Rewizyjnym Spółdzielni Socjalnych, aby zastanowić się nad kluczowymi kwestiami współpracy w tym okresie.

Uwaga dla czytelników: Rada Unii Europejskiej reprezentuje interesy 27 państw członkowskich UE. Wraz z Parlamentem Europejskim przyjmuje akty prawne i pomaga określić ogólny kierunek polityczny UE. Priorytety Rady są określane przez rotacyjną prezydencję, sprawowaną przez jedno państwo członkowskie przez sześć miesięcy.

Wywiad z Januszem Paszkowskim, Prezesem ZLS i Członkiem Zarządu CECOP oraz Czarkiem Miżejewskim, Prezesem OZRSS

CECOP (C): W związku ze zbliżającym się końcem polskiej prezydencji w Radzie Europejskiej, jakie były najpilniejsze kwestie, które należało potraktować priorytetowo, aby wesprzeć spółdzielnie?
Janusz Paszkowski (JP): Spółdzielczość zajmuje ważne miejsce w Polsce i ważne jest, aby podkreślać to naszemu rządowi, zwłaszcza poprzez dzielenie się historiami sukcesu z innych krajów. Polska prezydencja skupiła się na obszarach, które są zgodne z naszymi priorytetami: bezpieczeństwie gospodarczym, transformacji energetycznej, rolnictwie, e-zdrowiu i usługach transgranicznych. Wszystkie te obszary są kluczowe dla rozwoju współpracy. Szczególnie zachęca nas zaangażowanie na rzecz bardziej wydajnego jednolitego rynku i ograniczenia biurokracji, co ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju spółdzielczości. Mamy nadzieję, że ta dynamika utrzyma się po zakończeniu prezydencji.
Czarek Miżejewski (CM): Chociaż kwestie spółdzielczości i ekonomii społecznej nie były głównym tematem, udało nam się zaangażować Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiednie dyskusje. Tematy takie jak podatki, pomoc publiczna i zamówienia publiczne są często pomijane ze względu na rzekome ograniczenia UE, ale pokazaliśmy, że jest miejsce na reformy i ulepszenia.

C: Jakie są Twoje oczekiwania wobec UE w nowym Parlamencie Europejskim i Komisji Europejskiej?
JP: Mamy nadzieję na silne i stałe wsparcie dla ekonomii społecznej i spółdzielczej, w szczególności poprzez Plan działania na rzecz ekonomii społecznej (SEAP). Chcemy:
• Uznanie spółdzielni za kluczowe podmioty w zakresie spójności społecznej, zatrudnienia oraz transformacji ekologicznej i cyfrowej.
• Ustawodawstwo, które odzwierciedla naszą wyjątkową strukturę – zwłaszcza w zakresie zamówień publicznych, podatków, pomocy państwa i sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.
• Lepszy dostęp do funduszy UE, takich jak EFS+, InvestEU oraz krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności.
• Większa promocja spółdzielczej przedsiębiorczości w edukacji, aby zachęcić do demokratycznego uczestnictwa i rozwoju lokalnego.
• Silna obrona wartości demokratycznych. W Polsce niedawne wybory ujawniły głębokie podziały społeczne – spółdzielnie mogą pomóc zniwelować te różnice. Pytanie brzmi: czy UE będzie aktywnie wykorzystywać model spółdzielczy jako narzędzie jednoczące?
Oczekiwania te odzwierciedlają nie tylko potrzebę ochrony tego, co spółdzielcze, ale także aktywnego promowania różnorodności SEE, w tym spółdzielni, uznając, że są one odpornym i zorientowanym na przyszłość modelem, który przyczynia się zarówno do wzrostu gospodarczego, jak i postępu społecznego oraz może być narzędziem edukacyjnym dla młodzieży i spolaryzowanych narodów.

CM: Jednym z głównych powodów do niepokoju jest usunięcie kwestii związanych z ekonomią społeczną z Dyrekcji Generalnej UE ds. Musimy zapewnić, że postępy poczynione w ramach SEAP, zaleceń Rady UE z listopada 2023 r. i Manifestu z San Sebastian nie zostaną zaprzepaszczone. Musimy chronić to, co osiągnęliśmy. Chociaż mamy dobre relacje z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, nasze zaangażowanie w Parlamencie Europejskim wymaga wzmocnienia i mamy nadzieję, że zobaczymy więcej inicjatywy z ich strony.

C: NAUWC (ZLS) powstało w 1991 roku, a OZRSS w 2007 roku. Od tego czasu wiele się zmieniło w Polsce i Europie. Jakie są najważniejsze osiągnięcia polskiego ruchu pracowniczego i spółdzielczości socjalnej i jakie czynniki przyczyniły się do tych sukcesów?
JP: NAUWC (ZLS) współpracuje ze wszystkimi organizacjami spółdzielczymi w Polsce i aktywnie uczestniczy w pracach międzynarodowych organów spółdzielczych. Dzięki temu możemy na bieżąco dzielić się i wdrażać przykłady dobrych praktyk z innych krajów. Zachęcamy spółdzielnie do aktywniejszego zgłaszania swoich oczekiwań władzom krajowym, gdy widzą, że istnieje wyraźny potencjał zmian. Widzieliśmy pokoleniowy nacisk na bardziej integracyjne, oparte na społeczności przedsiębiorstwa, takie jak spółdzielnie spożywcze. To obiecujący trend i mamy nadzieję, że się utrzyma.

CM: Od 2007 r. spółdzielniom socjalnym i pracowniczym udało się odwrócić tendencję spadkową i rozszerzyć działalność na nowe sektory. Decyzję tę poparło przekonanie niektórych decydentów politycznych, że w kontekście wysokiego bezrobocia jest to dobre rozwiązanie promujące tworzenie miejsc pracy. W rezultacie wiele władz lokalnych zaangażowało się we wsparcie spółdzielni. Rośnie również zapotrzebowanie na usługi socjalne, w którym to obszarze spółdzielnie wkraczają do akcji. Wkraczamy teraz w nową fazę i potrzebujemy nowych strategii dla przyszłego wzrostu.

C: Polskie spółdzielnie były jednymi z pierwszych, które wsparły Ukraińców po rosyjskiej inwazji. Jak obecnie odczuwają skutki trwającej wojny?
JP: Polskie spółdzielnie wniosły i nadal wnoszą znaczący wkład w pomoc i wsparcie dla Ukrainy. Wielu uchodźców czuje się w Polsce bezpiecznie. Mimo to około 70% Polaków nadal obawia się, że Polska może stać się kolejnym celem ataków.
CM: W okresie od lutego do marca 2022 r. prawie 30% podmiotów ekonomii społecznej było zaangażowanych w działania pomocowe na terytorium Ukrainy. Dostarczyły one ponad 120 mln euro w postaci towarów i 33 mln euro w postaci wsparcia finansowego. Ponad 20% spółdzielni socjalnych i pracowniczych pomagało w zapewnieniu żywności, schronienia i podstawowych potrzeb. Teraz uwaga skupia się na pomocy Ukraińcom w znalezieniu zatrudnienia, a to wymaga nowych rozwiązań.

C: Szkolenia, podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie pracowników mają kluczowe znaczenie dla europejskich przedsiębiorstw, w tym spółdzielni. Jakie wsparcie oferujecie swoim członkom, aby ułatwić te procesy?
JP: NAUWC (ZLS), wraz z partnerami takimi jak KZRSS „Społem”, oferuje szeroki zakres szkoleń. Tematy obejmują bezpieczeństwo i higienę pracy, obsługę klienta, księgowość, prawo pracy, Microsoft Office i wiele innych, głównie za pośrednictwem naszej platformy e-learningowej.
Nasz „Projekt SPÓŁDZIELNIA” zapewnia bardziej specjalistyczne szkolenia, np. dla piekarzy, sprzedawców czy zespołów księgowych. Oferujemy również wsparcie doradcze, w tym umiejętności w zakresie marketingu cyfrowego i mediów społecznościowych. Kursy na poziomie zarządzania obejmują tematy finansowe, takie jak VAT i sprawozdawczość, pomagając liderom zachować zgodność i informacje.
Podsumowując, komponent podnoszenia kwalifikacji koncentruje się na doskonaleniu umiejętności cyfrowych, interpersonalnych i obsługi klienta, podczas gdy przekwalifikowanie jest wspierane poprzez e-learning dostosowany do konkretnych stanowisk, sesje doradcze w zakresie księgowości i marketingu oraz programy dostosowane do nowych ról zawodowych.

CM: Staramy się korzystać z rządowego Krajowego Funduszu Szkoleniowego, priorytetowo traktując ekonomię społeczną i spółdzielnie socjalne. Prowadzimy również własne programy szkoleniowe i pracujemy nad budową specjalistycznego centrum doradczego, które, mamy nadzieję, będzie w pełni operacyjne w 2026 roku.

C: Jakie są główne korzyści dla polskich spółdzielni wynikające z przynależności do sieci CECOP?
JP: Aktywne zaangażowanie NAUWC (ZLS) w CECOP wzmacnia nasz głos, zwłaszcza jeśli chodzi o ustawodawstwo.
CM: Przynależność do CECOP dała nam dwie główne korzyści: Po pierwsze, lepsze zrozumienie, w jaki sposób spółdzielnie mogą odgrywać rolę w świadczeniu usług społecznych. To bardzo pomogło nam w dyskusji na temat roli polskich spółdzielni w rozwoju usług w naszym kraju. Po drugie, uzyskaliśmy wgląd w to, jak wsparcie spółdzielcze działa w innych krajach, co w znacznym stopniu zainspirowało nasze działania prawne i finansowe. Z niecierpliwością czekamy na wspólne zidentyfikowanie kolejnych dobrych praktyk.

C: Jak chciałbyś, aby CECOP wspierał Twój rozwój w nadchodzących latach?
JP: CECOP odgrywa kluczową rolę, dzieląc się informacjami. Z zadowoleniem przyjęlibyśmy więcej możliwości szkoleniowych z członkami, którzy mają duże doświadczenie w tej dziedzinie.
CM: Potrzebujemy więcej wiedzy, porad i przykładów, aby pokazać decydentom wartość spółdzielni. CECOP mógłby pomóc, organizując wspólne inicjatywy sieciowe i angażując więcej polskich spółdzielni w swoje działania.

C: Jak spółdzielnie w Polsce radzą sobie z transformacją cyfrową i jaką rolę może odegrać CECOP we wspieraniu tego procesu?
JP: Transformacja cyfrowa była główną częścią naszych programów szkoleniowych, zwłaszcza od czasu pandemii. CECOP może nas wspierać, dzieląc się najlepszymi praktykami i włączając polskie spółdzielnie w wydarzenia związane z transformacją cyfrową, organizując je bliżej Polski, z polskim tłumaczeniem, aby pomóc przezwyciężyć bariery językowe.
CM: To jedno z naszych najtrudniejszych wyzwań. Chcemy bardziej skupić się na kompetencjach cyfrowych i zbadać potencjał spółdzielczych platform cyfrowych. Rozpoczynamy współpracę ze spółdzielnią PLZ, która opracowuje platformę międzysektorową i spółdzielczą aplikację społecznościową. Po sprecyzowaniu naszych potrzeb zwrócimy się do CECOP o wsparcie.

Dziękujemy Janusz i Czarek!