Akcja aktywizacja! – relacja ze spotkania spółdzielni zatrudniających osoby chorujące psychicznie

Jak jest z tą aktywizacją zawodową osób chorujących psychicznie? Czy spółdzielnie socjalne łatwo decydują się na zatrudnianie tych osób? Kilkudziesięciu spółdzielców socjalnych rozmawiało w Krakowie na temat zatrudnienia osób chorujących psychicznie, niepełnosprawnych intelektualnie.

Spotkanie, które odbyło się w dn. 27-28.04.2015 r., nieprzypadkowo zorganizował Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych w Pensjonacie „U Pana Cogito” w Krakowie. Miejsce to jest prowadzone przez Stowarzyszenie Rodzin „Zdrowie Psychiczne” i funkcjonuje jako zakład aktywności zawodowej prowadzący działalność hotelarską (pensjonat posiada trzy gwiazdki!). Przedsięwzięcie działa z powodzeniem od ponad 10 lat i daje zatrudnienie dla kilkudziesięciu osób po kryzysach psychicznych, chorujących psychicznie czy niepełnosprawnych intelektualnie. Dzięki pracy w pensjonacie (w kuchni, przy sprzątaniu pokoi, dbaniu o ogród, obsłudze gości hotelowych) osoby po kryzysach psychicznych mają szansę na przezwyciężenie choroby, a przede wszystkim na funkcjonowanie na rynku pracy. Miejsca pracy są przystosowane i odpowiednio dobierane do możliwości i potrzeb pracowników. Na co dzień pracownicy są współpracują także ze specjalistami, którzy nie tylko pracują z nimi, jak równy z równym, np. przy obsłudze gości, ale także służą wsparciem.

Pensjonat "U Pana Cogito", Kraków, fot. arch. pensjonatu

Pensjonat „U Pana Cogito”, Kraków, fot. arch. pensjonatu

Na sukces Pensjonatu „U Pana Cogito” składa się także ciągła dbałość o jak najwyższy poziom obsługi klienta. „Pomysł na tego typu działalność i zatrudnienie osób po kryzysach psychicznych przyszedł z Edynburga” – mówi Agnieszka Lewonowska-Banach, szefowa Pensjonatu pracująca w nim od początku. „Będąc tam na wizycie studyjnej zapoznawaliśmy się z działalnością organizacji pozarządowych. Zobaczyliśmy m.in. jak działa pensjonat Six Mary’s Places gdzie pracują osoby z zaburzeniami psychicznymi i pomyśleliśmy, że to jest to!” – kontynuuje. Pierwsze pieniądze zdobyli w 2000 roku, wyremontowali zniszczone historyczne zabudowania i rozpoczęli pracę z podopiecznymi Stowarzyszenia. Działalność zakładu aktywności zawodowej jest wspierana dotacją z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych co pozwala na finansowanie zwiększonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych (za takie uznane są osoby chorujące psychicznie, niepełnosprawne intelektualnie).

Także dziś przy wdrożeniu nowych osób do pracy prowadzone są specjalistyczne kursy, asystowanie w miejscu pracy i trenowanie w realnych warunkach związanych z prowadzeniem działalności hotelarsko-restauracyjnej.

Pensjonat rocznie obsługuje ok. 2500 gości. Problemy z pracownikami zdarzają się sporadycznie. Przede wszystkim sama działalność pensjonatu, jak i organizacja pracy w nim, odpowiadają pracującym tam osobom, nie tylko tym, które mają problemy na rynku pracy.

Pensjonat "U Pana Cogito", fot. A. Deja

Pensjonat „U Pana Cogito”, fot. A. Deja

Uczestnicy spotkania z zaciekawieniem oglądali pensjonat, w którym mieli okazję gościć, bacznie przyglądali się obsłudze, przede wszystkim jej jakości. Wymieniano się spostrzeżeniami „Nie wiedziałam, że tu jest tak ładnie i spokojnie” – nie mogła wyjść z podziwu jedna z uczestniczek. Było sporo pytań – o to jak radzi sobie „Pan Cogito”, jak klienci reagują na wiadomość o pracujących tu osobach. „Przede wszystkim nie epatujemy na wstępie informacjami, że zatrudniamy tu osoby po kryzysach psychicznych. Klient zazwyczaj chce skorzystać z noclegu, przespać się w podróży służbowej, czy wypocząć przyjeżdżając zwiedzić Kraków” – wyjaśnia Lewonowska.

O swoich doświadczeniach opowiedzieli także przedstawiciele krakowskiej Spółdzielni Socjalnej „Kobierzyn” założonej przez dwa podmioty prawne: Fundację Pomocy Chorym Psychicznie im. T. DecaStowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatriii i Opieki Środowiskowej. Nie bez znaczenia było także wsparcie inicjatora założenia spółdzielni – Stanisława Kracika, Dyrektora Szpitala Babińskiego.

Założycielom spółdzielni zależało na tym, aby stworzyć miejsce, w którym ludzie chorujący psychicznie poczują się potrzebni i niezależni dzięki pracy zawodowej. Aby społeczeństwo zaczęło ich zauważać, akceptować i szanować” – opowiadała o początkach Marta Młynarczyk Prezes Spółdzielni. „Kobierzyn” zajmuje się głównie usługami komunalnymi – dba o tereny zielone, sprząta budynki mieszkalne. Obecnie pracownicy spółdzielni (11 osób niepełnosprawnych pracujących w niepełnym wymiarze przy pracach gospodarczych) obsługują park Szpitala Babińskiego, kaplicę przyszpitalną, ale także sprzątają teren Spółki Małopolskie Parki Przemysłowe i wkraczają w nowy obszar – zawarli niedawno umowę z dwoma wspólnotami mieszkaniowymi, gdzie zajmą się sprzątaniem. „Wśród pracowników panuje bardzo dobra, przyjacielska atmosfera. Przychodzą do pracy z chęcią, spotykają się także po pracy” – opowiada Młynarczyk.

Spotkaniu ze Spółdzielnią Socjalną „Kobierzyn” towarzyszyła także dyskusja na temat trudności w funkcjonowaniu tego typu przedsięwzięć nastawionych na zatrudnianie osób chorujących psychicznie. „Wyższa wycena roboczogodziny generuje wyższą cenę usługi, a ta znów nie przyciąga klientów. Niewiele osób decyduje się na produkt, który jest dobry jakościowo, ale drogi, a jeszcze mniej na produkt, który jest dobry jakościowo jak inne, droższy, a przy tym wspiera szczytny, społeczny cel” – padło w dyskusji.

Wymieniano także potrzeby spółdzielni jakie powinny być zaspokojone, aby mogły one lepiej funkcjonować. Przede wszystkim: wsparcie instytucjonalne, stałe zlecenia, wsparcie finansowe ze strony państwa, zapewnienie zatrudnienia psychologa dbającego o utrzymanie motywacji do pracy i prowadzącego treningi grupowe dla pracowników. Wśród potrzeb wymieniano także zmianę nastawienia do osób chorujących psychicznie.

Uczestnicy spotkania branżowego

Uczestnicy spotkania branżowego w Krakowie, fot. A.Deja

Kwestie dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, tworzenia miejsc pracy i dostosowywania ich omówili przedstawiciele opolskiego i krakowskiego oddziału Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – pani Joanna Niedźwiedź i pan Marcin Ślusarski. Omówiono realizację Programu wyrównywania różnic między regionami II (obszar C) ukierunkowanego na zatrudnienie osób niepełnosprawnych w nowotworzonych spółdzielniach socjalnych osób prawnych. Dofinansowanie to może obejmować część kosztów utworzenia spółdzielni w zakresie adaptacji pomieszczeń i wyposażenia stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych. Oznacza to, że może być dofinansowana likwidacja barier w poruszaniu się bądź komunikowaniu się. Większe szanse na uzyskanie środków (jedynie do 40% kosztów projektu, do 32 tys zł na stanowisko pracy proporcjonalnie do wymiaru etatu osoby niepełnosprawnej jaka ma być zatrudniona) mają osoby prawne chcące założyć spółdzielnię na terenach gdzie jest wysokie bezrobocie. W ramach Programu wyrównywania różnic między regionami w okresie 2012 – 2014 utworzono aż, a może tylko, 100 miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, na które przeznaczono 1,7 mln zł. Wśród omawianych przedsięwzięć i spółdzielni, które powstały dzięki tym środkom wspomniano m.in. o uczestniczącej w spotkaniu Spółdzielni Socjalnej „Ogród dokumentów” założonej w 2013 r. przez Powiat Jarosławski oraz Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w Jarosławiu.

Do III kwartału 2015 r. zostaną przyjęte nowe zasady realizacji Programu, tak aby można było pod koniec 2015 r. ruszyć z naborem wniosków” – zapewniali przedstawiciele PFRON.

O tym na jakie wsparcie finansowe mogą liczyć spółdzielcy w nowym okresie programowania (2014 – 2020) opowiedział w zastępstwie za przedstawicieli Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju Cezary Miżejewski. Spółdzielcy socjalni powinni zwrócić uwagę na Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), w ramach którego mają być realizowane projekty na rzecz usług asystenckich i opiekuńczych dla osób o różnym stopniu niesamodzielności (przede wszystkim w zakresie standaryzacji usług i ich upowszechniania) oraz na rzecz różnych form mieszkań o charakterze wspomaganym (zakładające deinstytucjonalizację usług). Bezpośrednie działania wdrożeniowe w zakresie zwiększenia dostępu do tych usług mają być finansowane w ramach 16 Regionalnych (wojewódzkich) Programów Operacyjnych (RPO). W przypadku zatrudniania osób chorujących psychicznie, niepełnosprawnych intelektualnie przydatne mogą być działania zmierzające do zapewnienia usług asystenckich. Jak się okazuje usługi te mają być ukierunkowane także na aktywizowanie zawodowe, a nie tylko społeczne, czy edukacyjne. Uczestnicy spotkania zwrócili uwagę na nastawienie tych działań na wsparcie osób niepełnosprawnych, tu chorujących psychicznie, w niezależnym funkcjonowaniu i zapewnienia takich form wsparcia, które zapobiegałyby umieszczaniu ich w szpitalach (czyt. szpitalach psychiatrycznych).

Pierwszy dzień spotkania zamknął Przemysław Piechocki ze Stowarzyszenia na Rzecz Spółdzielni Socjalnych z Poznania, który opowiedział o doświadczeniach związanych z wprowadzaniem uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej na rynek pracy. „Chcieliśmy stworzyć innowacyjny model aktywizacji uczestników WTZ i umożliwić im pracę właśnie w spółdzielniach socjalnych. Udało się! Powstało siedem spółdzielni zatrudniających osoby niepełnosprawne intelektualnie. Stworzyliśmy i przetestowaliśmy strategię tworzenia spółdzielni socjalnych przy WTZ i jest ona gotowa do wdrożenia w całym kraju” – opowiadał Piechocki. Co kryje w sobie ten model aktywizacji? Przede wszystkim postawiono tu na trójsektorowe partnerstwo (biznes – samorząd lokalny – organizacje pozarządowe). Od początku pracowano nad wdrożeniem uczestników WTZ do pracy, ale także nad zapewnieniem rynku zbytu dla nowych spółdzielni. Powstały m.in. Spółdzielnia Socjalna Równe Szanse z Grajewa produkująca wyroby ceramiczne, Spółdzielnia Socjalna 1979, w której są wytwarzane mydła, Koszalińska Operatywna Spółdzielnia Socjalna – KOSS oferująca usługi sprzątające, pielęgnację terenów zielonych, Dobra Spółdzielnia Socjalna z Poznania, która niedługo uruchomi kawiarnię.

Drugi dzień spotkania poświęcony był kwestiom marketingu produktów i usług oferowanych przez spółdzielnie. Uczestnicy poznali zasady „service designu”, w skrócie mówiąc takie zaplanowanie i wdrożenie takiego procesu obsługi klienta, aby usługa była jak najbardziej przyjazna. Od czego zacząć? Od określenia segmentu klientów – do kogo chcemy skierować naszą usługę, produkt (oczekiwania, potrzeby, zwyczaje potencjalnych klientów, na których patrzymy jak na jednorodne grupy). Omówiono proces planowania usługi od myślenia o usłudze podstawowej, standardowej (oczekiwanej przez klienta), aż do usługi sprofilowanej (ulepszonej), czy do usług uzupełniających podstawową ofertę. „Proste rzeczy są najtrudniejsze. Na dodatek często o nich zapominamy” – podsumował warsztaty jeden z uczestników mając na myśli podstawowe zasady jakimi powinniśmy kierować się sprzedając naszą usługę, która nie zaczyna się od jej sprzedaży, ale od pierwszej informacji o nas jaka dociera do potencjalnego klienta. O tym jak myśleć, projektować usługi i je sprzedawać, prowadzący warsztat Joanna Szymańska i Jakub Zgierski, opowiadali przedstawiając szereg przykładów z zakresu działalności spółdzielni i innych firm społecznych, zarówno polskich, jak i zagranicznych.

Dużym wyzwaniem była analiza ofert spółdzielni obecnych na spotkaniu. Wszyscy uczestnicy mieli okazję spojrzeć na swoje oferty pod kątem wymagającego i wiedzącego czego chce klienta. Jak zwykle niezawodny Jakub Zgierski omawiając przykłady dobrych i złych rozwiązań pokazywał jak i co warto zmienić w ofercie, prezentacji usług i towarów, aby odnieść sukces marketingowy, albo co najmniej się do niego powoli zbliżać.

Podsumowując: spotkanie było bardzo udane. Udało się, pomimo różnorodnych branż usługowych, produkcyjnych, rozmawiać o wspólnych sprawach związanych z zatrudnianiem, aktywizacją osób chorujących psychicznie, niepełnosprawnych intelektualnie.

Spółdzielnia Socjalna „Kobierzyn” – prezentacja .pdf

z WTZ do spółdzielni socjalnej – prezentacja .pdf

Program Wyrównywania Różnic Między Regionami (PFRON) – prezentacja .pdf

Deinstytucjonalizacja usług społecznych (MIR) – prezentacja .pdf

Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społ. z wykorzystaniem środków EFS i EFRR na lata 2014 – 2020 (MIR) – prezentacja .pdf

Pensjonat „U Pana Cogito” – Atlas Dobrych Praktyk Ekonomii Społecznej, FISE